دشتستان بزرگ- هادی پاپری*:

*۱) رفع تصرف عدوانی*
*۲) رفع ممانعت از حق*
*۳) رفـع مـزاحمت*

*دعاوی رفع تصرف عدوانی:*
*برای طرح این دعوی سه رکن لازم است:*
*الف) سبق تصرف خواهان*
(سابقاً ملک در تصرف خواهان بوده باشد)
*ب) لحوق تصرف خوانده*
(در حال حاضر ملک در تصرف خوانده باشد)
*ج) عدوانی بودن تصرف خوانده*
(تصرف فعلی خوانده بدون رضایت خواهان و حکم مراجع صالحه باشد)

*دعاوی رفع ممانعت از حق:*
موضوع این دعوی، حمایت از استفاده از یک ملک، تحت عنوان حق ارتفاق یا حق انتفاع است.

*دعاوی رفـع مـزاحمت:*
شخصی نسبت به متصرفات غیرمنقول دیگری مزاحم شود، بدون اینکه ملک را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.

*اوصاف مشترک دعاوی سه گانه تصرف:*
*۱) هر سه غیرمنقول هستند.*
*۲) هر سه غیرمنقول اعتباری هستند.*
*۳) در این دعاوی در پی حمایت از مالک نیستیم، بلکه در پی حمایت از سبق تصرف هستیم.*
*۴) این دعاوی نیاز به احراز مالکیت خواهان و مشروعیت تصرف سابق او نیست.*

*دعاوی طاری در دعاوی سه گانه تصرف:*
الف) فقط امکان ورود ثالث اصلی راه دارد.
ب) عوای جلب ثالث راه ندارد.
ج) طرح دعوای متقابل در این دعاوی امکان پذیر است.

*تفاوت دعوای خلع ید و تخلیه ید:*
دعوای خلع ید در مورد ملکی مطرح می شود که مورد تصرف غیرقانونی شخص دیگر قرار گرفته باشد و قصد اخراج غاصب را از ملک داشته باشیم.
اما اگر بین مالک و شخص متصرف قراردادی مثل قرارداد اجاره یا رهن وجود داشته باشد که در آن قرارداد زمان تخلیه ملک تعیین شده باشد اما متصرف یا مستأجر ملک را تخلیه نکند می توان علیه او دعوای تخلیه ید مطرح نمود. ممکن است یک نفر مالک به دیگری اجازه استفاده از ملک خود را بدهد و بعد بخواهد اجازه خود را پس بگیرد در اینجا هم باید دعوای تخلیه ید مطرح نماید. دعوای خلع ید فقط در مورد اموال غیرمنقول قابل طرح است.
اما دعوای تخلیه ید هم در مورد اموال منقول و هم در مورد اموال غیرمنقول قابلیت طرح دارد. اگر مالک خواهان خلع ید باشد اما در دادخواست خود خواسته خود را تخلیه ید مطرح نماید قرار عدم استماع دعوی صادر می شود.

*تفاوت دعوای خلع ید با دعوای تصرف عدوانی*
در دعوای خلع ید خواهان باید مالکیت خود را با ارائه سند رسمی اثبات نماید و در واقع اولین اقدام او پس از طرح دعوی، اثبات مالکیت است.
اما در دعوای تصرف عدوانی اثبات مالکیت از طرف خواهان لازم نیست و خواهان فقط باید ثابت کند که سابقه تصرف او نسبت به متصرف فعلی مقدم است و زودتر از او انجام شده است. (اثبات سبق تصرف)

وجه افتراق خلع ید با تصرف عدوانی عبارتند از:
۱) در دعوای تصرف عدوانی، رعایت تشریفات دادرسی لازم نمی باشد و رسیدگی خارج از نوبت انجام می شود. در حالی که در خلع ید رعایت تشریفات دادرسی لازم است.
۲) دعوای خلع ید تنها به صورت حقوقی قابل طرح است ولی دعوای تصرف عدوانی به دو شکل حقوقی و کیفری قابل طرح و بررسی است.
۳) در دعوای خلع ید تنها مالک، وکیل یا قائم مقام مالک و یا نماینده حقوقی وی می تواند طرح دعوی نماید، حال اینکه در دعوای تصرف عدوانی خواهان نیازی نیست که مالک باشد، صرف سبق تصرف خواهان کفایت می نماید، حتی اگر مستأجر، مباشر، خادم، رعیت، یا کارگر باشد.
۴) در دعوای خلع ید حتماً باید رای قطعی شود و درخواست اجراء باید صورت گیرد. در صورتی که در دعوای تصرف عدوانی حکم تصرف، بلافاصله قابل اجراست و نیاز به قطعی شدن ندارد.
۵) هزینه دادرسی در دعوای خلع ید با توجه به اموال غیرمنقول مالی است و بر مبنای ارزش معاملاتی املاک در منطقه محاسبه می شود، در حالی که هزینه دادرسی در دعوای تصرف عدوانی متناسب با دعاوی غیرمالی محاسبه خواهد شد.
*مـدرس دانشگاه