دوره نفاس: چند ساعت تا چند هفته (۶ الی ۸ هفته) پس از زایمان می باشد که در آن تغییرات فیزیولوژیک و آناتومیک ناشی از حاملگی به حالت نرمال قبل از حاملگی بر میگردد.

۱-برگشت رحم: فوندوس رحم (قله رحم) بلافاصله پس از زایمان در حد ناف لمس می شود و در عرض ۲ هفته وارد لگن حقیقی می شود و در مدت ۴ هفته اندازه اش مثل رحم غیر حامله است.

۲-پس درد (After pain): که ناشی از انقباض میومتر رحمی است، طی ۲-۳ روز اول دوره نفاس رخ می دهد و این دردها با شیردادن بچه از پستان تشدید می شود.

لوشی (Lochia): عبارت است از ترشحات رحمی خون آلود مرکب از خرده های بافتی که طی ۳-۴ روز اول بعد از زیامان دفع می شود. بعد از چند روز این ترشحات رنگ پریده می شوند. به طوری که در هفته دوم یا سوم بعد از زایمان یا بعد از دهمین روز دوره نفاس، ترشحات ضخیم تر و به رنگ سفید مایل به زرد درمی آید.

وزن: در مدت ۶ ماه بعد از زایمان به حالت قبل از بارداری برمی گردد.

مقاربت: زوجین می توانند هر زمان که مایل و راحت باشند، بدون خطر، مقاربت را از سر گیرند ولی پرهیز از مقاربت برای مدت حداقل ۲ هفته اول تولد نوزاد، توصیه می گردد. خشکی واژن و درد هنگام مقاربت ممکن است وجود داشته باشد.

جلوگیری از بارداری در دوره نفاس:

الف) زنانی که به نوزاد خود شیر می دهند، حداقل تا ۳ ماه پس از زایمان تخمک گذاری نمی کنند ولی باز هم استفاده از روش های جلوگیری توصیه می شود.

ب) در زنانی که شیر نمی دهند، معمولا تخمک گذاری حدود ۶ هفته پس از زایمان رخ می دهد. ولی استفاده از روش های جلوگیری حتی در اولین دوره قاعدگی پس از زایمان توصیه می شود. زیرا احتمال حاملگی وجود دارد.

-عوارض دوره نفاس عبارت است از: عفونت های نفاسی، خون ریزی پس از زایمان و افسردگی

افسردگی پس از زایمان کوتاه مدت است و به ندرت بیش از ۲ هفته طول می کشد که در این صورت درمان لازم نیست ولی در موارد شدید و طولانی مدت، درمان دارویی و مشاوره روان پزشکی ضرورت دارد.

-شیردهی: شیردهی دارای آثار حفاظتی بسیاری برای نوزاد می باشد. شیردهی باعث کاهش اسهال و عفونت ادراری و انتروکولیت نکروزان در نوزاد می باشد. شیر مادر باعث حفظ نوزاد در برابر سندروم مرگ ناگهانی، دیابت وابسته به انسولین، آلرژی و دیگر بیماری های مزمن می شود و رشد و تکامل شناختی نوزاد را تقویت می کند.

شیردهی برای مادر نیز سودمند است. شیردهی باعث تحریک ترشح اکسی توسین در اثر مکیدن پستان می شود. اکسی توسین باعث تسریع انقباضات رحمی و در نتیجه کاهش خونریزی رحمی می گردد.

با افزایش سطح اکسی توسین و پرولاکتین در خون مادر، به علت فرایند شیردهی، احساس همبستگی و آرامش به مادر دست می دهد. مادران شیرده کمتر از دیگران در معرض سرطان تخمدان، چاقی ناشی از حاملگی و سرطان پستان در دوره قبل از یائستگی می شود. شیردهی همچنین باعث تأخیر در تخمک گذاری و در نتیجه سبب افزایش فاصله میان حاملگی ها می گردد.

شایع ترین دلیل قطع شیردهی توسط مادران، نگرانی از ناکافی بودن شیرشان برای تغذیه شیرخواران است. سرما، درد و اُسترس باعث مهار خروج شیر از پستان می شود.

برگرفته از کتاب CMMD زنان

نسیم گرمسیری- کارشناس مامایی