دشتستان بزرگ- سیده فاطمه موسوی*: طبق تعریف یونیسف تمام افراد زیر ۱۸ سال کودک محسوب شده و باید از حقوق اولیه یک انسان برخوردار باشند، باید متناسب با سنشان کودکی کنند و از این دوران لذت ببرند.
کمتر کودکی را میتوان دید که آرزوی بزرگ شدن نداشته باشد؛ شاید این آرزو از رفتار ما بزرگترها نشأت میگیرد! دقیقا همان جایی که به کودک زور گفته میشود، زمانی که با بچه همسایه و فامیل مقایسه میشود و یا زمانی که با تنبیه فیزیکی او را تحقیر کرده و عزت نفسش شکسته میشود! چون با خود فکر میکند که «اگر بزرگ شوم دیگر قدرت دست من است و این من هستم که میتوانم بر دیگران تسلط داشته باشم!» در واقع میتوان گفت بسیاری از کودکانی که به آن ها احترام گذاشته نمیشود و عزت نفسشان به هر دلیلی هدف قرار داده میشود کمتر از دیگران از کودکی لذت برده و بیش از دیگران آرزوی بزرگ شدن میکنند! البته این مسئله درمورد فرزندان اول خانواده کمی متفاوت است؛ چون به دنیا آمدن فرزندان بعدی سبب میشود که کودک با وجود سن کم، بزرگ خوانده شود و متأسفانه از هر کار کودکانه ای با این جمله که « تو دیگر بزرگ شده ای» منع شود؛ این کودکان معمولا مکانیسم دفاعی بازگشت را به کار میبرند یعنی ممکن است به کارهایی که در سال های پایینتر زندگی انجام می‌داده اند برگردند، مثل: انگشت مکیدن، شب ادراری، خوردن پستانک و شیشه شیر و… .
بهتر است به این مسئله فکر کنیم که نیاز کودکان چه چیزهایی هستند و چگونه حالشان بهتر می‌شود؟
اما حال خوب کودکان از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
هر انسانی زمانی که احساس کند از طرف دیگران درک میشود آرامش بیشتری را میتواند تجربه کند. درمورد کودکان نیز دقیقا همین است. آن ها زمانی می‌توانند شاد باشند که پدر، مادر و اطرافیان، خواسته ها، علایق و دنیای آن ها را درک کنند. برای درک کودکان تنها کافیست دیدگاهتان نسبت به آن ها را تغییر داده و خودتان را در جایگاه آنان قرار دهید؛ بدین منظور باید با دنیای کودکتان و خواسته های آنان آشنا شوید.
یکی از اساسی ترین نیاز هر انسانی و بویژه کودکان نیاز به توجه است و شاید بتوان گفت جزء نیازهای اولیه انسان است؛ چرا که انسان بدون هوا، آب و غذا بطور آشکار میمیرد ولی بدون توجه بطور تدریجی و پنهان خواهد مُرد.
این نیاز به قدری شدید است که اگر بطور مثبت دریافت نشود ما انسان ها حتی به دنبال شکل منفی آن خواهیم رفت.
کودکی را در نظر بگیرید که در خانه مادر با او بازی نمی‌کند و یا در تمام طول مدتی که آرام بازی میکند مادر به او توجهی ندارد و به کار خود مشغول است. ناگهان یکی از اسباب بازی هایش را پرتاب می‌کند و مادری که تا الان ساکت بوده بر سر او فریاد میکشد! کودک توجه منفی دریافت کرده و چون تشنه توجه بوده از حالا به بعد یاد میگیرد که چگونه توجه مادر را، هر چند منفی به خود جلب کند!
در برنامه ی یک هفته ای خود به این فکر کنید که چند بار فرزندتان برای جلب توجه منفی شما کارهایی را کرده که شما آن را به لجبازی او نسبت داده اید؟ توجهی که حق مسلم آنهاست و برای بقا به آن نیاز دارند.
بهتر است از همین حالا شروع کنید، جدولی تهیه کرده و رفتار خود و کودکتان را مورد بررسی قرار دهید تا بدانید چند بار به کودکتان توجه مثبت کرده اید؟ چند بار کودکتان برای جلب توجه منفی شما تلاش کرده؟ چند بار به اشتباه و خواسته یا ناخواسته رفتارهای مثبت کودک را نادیده گرفته و به رفتارهای منفی او توجه کرده اید؟

*کارشناس ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان