دشتستان بزرگ-هادی پاپری: تمامی مباحث حقوق مدنی را می توان تحت دو عنوان کلی بررسی نمود:

۱) وقایع حقوقی
۲) اعمال حقوقی

انواع وقایع حقوقی:
مصادیق اسباب ضمان قهری شامل:
اتلاف، تسبیب، غصب، ایفاء ناروا، استیفاء، اداره فضولی مال غیر، استفاده بلاجهت (موضوع مسئولیت خارج از قرارداد)
سایر مصادیق آن:
تولد، فوت، اکراه، مالکیت مافی الذمه
تهاتر و غیره

انواع اعمال حقوقی:
ایقاعات
عقود یا قراردادها

مقایسه اعمال حقوقی و وقایع حقوقی:

اعمال حقوقی:
ایجاد اعمال حقوقی همیشه ارادی بوده و نیاز به قصد دارند، ماده ۱۹۰ و ۱۹۱ قانون مدنی
اعمال حقوقی از امور اعتباری هستند،
لذا علی الاصول برای ایجاد به فعل مادی نیاز ندارند.
اثر اعمال حقوقی ناشی از اراده طرفین است.

وقایع حقوقی:
وقایع حقوقی نیاز به قصد ندارند و به صورت غیرارادی نیز ایجاد می شوند تنها استثناء آن غصب است که به قصد عدوان نیاز دارد، ماده ۳۰۸ قانون مدنی.
وقایع حقوقی از اموری مادی هستند،
لذا غالباً برای ایجاد به فعل مادی نیاز دارند مانند اتلاف که نیاز به تلف یک مال دارد.
اثر وقایع حقوقی را قانون تعیین می کند.

اعمال حقوقی:
عقود – ایقاعات
وجه اشتراک: هر دو از امور ارادی، انشایی بوده و برای تحقق به قصد انشاء نیاز دارند.
وجه افتراق: ایقاع با یک اراده تشکیل می شود اما عقد برای تشکیل به حداقل دو اراده نیاز دارد.

اصولاً قراردادها با دو اراده منعقد می شوند ولی استثنائاً برخی عقود به سه اراده نیاز دارد مانند حواله.

آیا اعمال حقوقی یک جانبه در حقوق ایران پذیرفته شده است؟

پذیرش ایقاعات به عنوان اصل در حقوق ایران پذیرفته شده نیست چون ایقاعات با یک اراده واقع میشود و پذیرش ایجاد چنین عملی به صورت یکجانبه امنیت در جامعه را برهم میزند لذا باید قائل بود که ایقاعات جز در مواردی که قانونگذار پیش بینی کرده الزام آور نمی باشند.
برخی ایقاعات مثله طلاق، ابراء، حق فسخ، وصیت عهدی، لعان، تنفیذ و رد

تعریف عقد:
عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد. (ماده ۱۸۳ قانون مدنی)

عقد از چند حیث قابل تقسیم بندی است:
۱) لازم و جایز
۲) تملیکی و عهدی
۳) معوض و غیرمعوض
۴) رضایی، عینی، تشریفاتی
۵) آزاد، الحاقی و تحمیلی

عقودی که تعیین مدت در آنها شرط است مصادیق منحصر در پنج عقد:

۱) عقد موجد حق انتفاع از قسم حبس رقبی
۲) عقد اجاره
۳) عقد مزارعه
۴) عقد نکاح موقت

عقودی که باید موضوع انها الزاماً مال قابل بقاء باشد:
۱) عقد موجد حق انتفاع
۲) عقد وقف
۳) عقد اجاره
۴) عقد عاریه

ایقاعات هم به دو صورت می باشد:

۱) ایقاعات یکطرفه که یک اراده دارد و اثرش منحصراً به خود شخص می رسد مثل حیازت مباحات

۲) ایقاعات دو طرفه که یک اراده می باشد ولی اثر آن به دوشخص میرسد مثل ابراء

*مــــدرس دانشگاه: هــادی پـــاپــری