دشتستان بزرگ- هادی پاپری: اقدامات تأمینی در لغت عبارت از تدابیری است که برای تامین امنیت صورت میگیرد. اقدامات نیروهای مسلح در حراست از مرزهای کشور و حفظ نظم و امنیت داخلی و نیز بسیاری از اقدامات وزارت بهداشت و درمان، در پیشگیری از بیماریها و نیز درمان بیماران از اقدامات تأمینی محسوب می شود. همچنین کلیه تدابیر مراجع قضایی(کیفری و حقوقی) اداری و انتظامی برای تامین امنیت فرد و جامعه در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، اداری و غیره از اقدامات تامینی محسوب می گردد.
اقدامات تأمینی از اصطلاحات حقوق کیفری است. مفهوم عام آن شامل کلیه تدابیری است که علیه متهم و بزهکار اعمال می شود اما در اصطلاح خاص، به تدابیر قانونی که برای پیشگیری از تکرار جرم از جانب دادگاه علیه اطفال، نوجوانان و مجانین بزهکار صورت میگیرد گفته می شود.

انواع اقدامات تأمینی و تربیتی:

الف) اقدامات تامینی و تربیتی به مفهوم عام:

این اقدامات حسب مورد از ناحیه ضابطان دادگستری، دادسرا و نیز محاکم کیفری اعم از بدوی و تجدیدنظر و یا راساً به حکم قانون اعمال می شود. تحت نظر گرفتن متهم در جرایم مشهود از ناحیه ضابطین دادگستری و صدور قرارهای تأمینی از قبیل قرار بازداشت موقت و قرار عدم خروج از کشور و نیز توقیف اشیاء و اموالی که دلیل یا وسیله جرم بوده و یا از جرم تحصیل شده یا حین ارتکاب استعمال و یا برای استعمال، اختصاص داده شده از جمله اقدامات تأمینی است که از ناحیه دولت مراجع قضائی کیفری صورت میگیرد. مواردی همچون تعلیق از شغل موضوع ماده ۱۲۴ قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، مصوب ۱۳۸۲ نیز به حکم قانون به عمل می آید.

ب) اقدامات تأمینی و تربیتی خاص:

آنچه در بین حقوقدانان شهرت دارد و نیز موضوع فصل دهم از بخش اول قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ می باشد، اقدامات تأمینی و تربیتی به مفهوم خاص است.

مقایسه انواع اقدامات تامینی:

شباهت ها؛

۱) هردو جنبه پیشگیرانه دارند.

۲) هردو از ناحیه مقامات و مراجع قانونی و رسمی صورت می گیرند.

۳) هردو طبق قانون(ماهوی و شکلی)به عمل می آیند.

۴) هردو علیه اشخاصی اعمال می شوند که ارتکاب جرمی به آنان نسبت داده شود.

۵) هردو باید متناسب با اتهام و جرم باشند.

تفاوت ها؛

۱) اقدامات تأمینی به مفهوم عام، عمدتاً به منظور جلوگیری از فرار یا مخفی یا اصلاح و متهم و مجرم و تامین امنیت صورت میگیرد اما اقدامات تأمینی خاص، اصولاً جنبه پیشگیرانه و تربیتی دارند.

۲) اقدامات تأمینی به مفهوم عام از طریق دستور یا قرار اما اقدامات تأمینی از نوع خاص، در قالب تصمیم قضایی(نه حکم) صورت می گیرد.

۳) اقدامات تأمینی به مفهوم عام اصولاً علیه متهم اما اقدامات تامینی خاص علیه برهکار صورت میگیرد.

۴) اقدامات تأمینی به مفهوم عام اصولاً برای مدت مشخصی اما اقدامات تأمینی خاص در برخی موارد تا برطرف شدن حالت خطرناک ادامه دارد.

۵) اقدامات تأمینی به مفهوم عام ممکن است از ناحیه مرجع قضائی که صلاحیت محلی یا ذاتی ندارد نیز صورت گیرد اما اقدامات تأمینی خاص لزوماً از ناحیه دادگاه صالح به عمل می آید.

شرایط تحقق معاونت در جرم:

۱) جرم بودن عمل فاعل از شرایط تحقق معاونت در جرم است:
اگر عمل فاعل جرم نباشد، معاون قابل مجازات نیست مثلاً خودکشی در قوانین جزایی ما جرم محسوب نمی شود بنابراین معاونت در خودکشی هم جرم نیست.

۲) معاونت در جرم تنها به صورت فعل واقع می شود:
ترک فعل یا خودداری از انجام عمل، عنصر مادی معاونت در جرم را تشکیل نمی دهد البته معاونت از طریق فعل در جرایمی که عنصر مادی آنها به صورت ترک فعل است، محقق می گردد. مانند مادری که فرزند خود را تحریک میکند (فعل) تا نفقه همسر خود را پرداخت ننماید.(ترک فعل)

۳) مباشر باید عمل مجرمانه را انجام داده یا شروع به اجرای آن کرده باشد تا مسئولیت متوجه معاون گردد، عمل معاون به صرف انجام مصادیق معاونت بدون اینکه مباشر دست به ارتکاب جرم بزند، جرم محسوب نمی گردد و قابل مجازان نیست مگر اینکه انجام مصادیق معاونت خود جرم مستقلی باشد فرض کنید، مادری مقداری سم به پسر خود می دهد تا آن را داخل چای به پدر خود بخوراند، پسر از انجام این کار سرباز می زند در اینجا هیچ مسئولیتی متوجه مادر نیست اما اگر بجای سم، اسلحه ای را تحویل پسر خود دهد چون همین مقدار از عمل مادر خود واجد عنوان مجرمانه است در فرض که پسر از کشتن پدر سرباز زند مادر به خاطر تهیه اسلحه قابل مجازات خواهد بود.

۴) عمل معاون باید در وقوع جرم موثر باشد: یعنی بین عمل معاون و فاعل جرم رابطه علیّت وجود داشته باشد. مثلاً اگر چاقویی را برای کشتن دیگری به فاعل تحویل دهد اما فاعل مجنی علیه را با اسلحه به قتل برساند معاون به دلیل عدم تأثیر عمل او (دادن چاقو) در ارتکاب جرم قابل مجازات نخواهد بود.

۵) باید بین عمل معاون و فاعل تقدم یا اقتران زمانی وجود داشته باشد:
نوع همکاری معاون با فاعل باید قبل از وقوع جرم یا همزمان با جرم باشد برای مثال اگر شخصی وعده پرداخت پولی را در ازای کشتن دیگری به فاعل دهد، حتی اگر بعد از انجام فعل به وعده خود عمل نکند، باز همان معاون در قتل است اما اگر شخصی به رسم انعام، پولی را به قاتل برای قدردانی و تشکر دهد چون پرداخت پول بعد از ارتکاب جرم است، معاونت در جرم تلقی نمی شود.

۶) باید بین معاون و فاعل جرم وحدت قصد وجود داشته باشد:
مثلاً اگر فاعل می خواهد سرقت کند، معاون هم به همین قصد او را یاری نماید، اگر معاون کلیدی را به قصد سرقت به فاعل بدهد اما فاعل صاحب خانه را به قتل برساند در اینجا عمل معاونت (دادن کلید) به دلیل خروج فاعل و عدم وحدت قصد، معاونت در قتل نیست از طرف دیگر حتی اگر فاعل، جرم را با کیفیت مشدده انجام دهد مثلاً وحدت قصد بر سرقت ساده باشد اما فاعل سرقت مشدده انجام دهد، معاون به مجازات در جرم خفیف تر محکوم می گردد.