دشتستان بزرگ- سیده فاطمه موسوی*: مهارت های زندگی چیست و آموزش آن از چه سنی شروع میشود؟

مهارت های زندگی شامل ده مهارت اساسی است که هر شخصی برای داشتن زندگی سالم و به دور از مشکلات روحی و روانی به آن ها نیاز دارد:
۱. مهارت خودآگاهی: شناخت خصوصیات شخصی خود ششو کنترل آن
۲. مهارت همدلی: درک کردن احساسات دیگران( این یکی از بهترین مهارتها برای بهبود روابط فرزندان با یکدیگر است)
۳. مهارت ارتباط مؤثر: صحبت کردن، ابراز وجود، و بیان عقاید
۴. مهارت روابط بین فردی: تعامل و گفتگو با دیگران
۵. مهارت مقابله با استرس: واکنش بدن به شرایط ناخواسته ومشکل
۶. مهارت مدیریت هیجان: مدیریت هیجانات مثبت و منفی( خشم، خوشحالی، ناراحتی و…)
۷. مهارت حل مسئله: نگاه به مشکلات بعنوان یک فرصت
۸. مهارت تصمیم گیری: انتخاب از بین چند گزینه
۹. مهارت تفکر خلاق: مهارت اندیشیدن به گونه ای دیگر
۱۰. تفکر نقادانه: پذیرش یا عدم پذیرش تفکر دیگران همراه با دلیل و برهان

شاید بتوان یادگیری و بکارگیری عملی مهارت های زندگی را روشی برای پیشگیری از اختلالات روحی و روانی دانست؛ بی شک کسی که به آگاهی از خود رسیده بهتر میتواند با دیگران همدلی کرده و آن ها را درک کند،درک متقابل منجر به برقراری ارتباط مؤثر با دیگران شده و روابط بین فردی و درنتیجه دوست یابی را تسهیل می‌کند پس چنین فردی با توجه به روابط اجتماعی خوبی که خواهد داشت، در مدیریت خشم و کنترل استرس بهتر عمل خواهد کرد، تصمیم گیری در شرایطی که فرد آرامش روانی دارد بهتر اتفاق می افتد و سبب میشود بتواند با استفاده از حل مسئله به مشکلات به چشم یک فرصت نگاه کرده و برای حل آن ها راه حل های متعدد ارائه دهد.
در این میان دو مهارت تفکر نقادانه و تفکر خلاق هم به چشم میخورند که شاید بیشتر از هرچیز والدین روی تفکر خلاق تمرکز کرده و میخواهند کودکی خلاق پرورش دهند اما میخواهم یک خبر بد یا شاید خوب را به شما بدهم و آن هم این است که این ده مهارت به یکدیگر مرتبط بوده و مکمل هم هستند! اگر بخواهید تمام تمرکزتان را روی تنها تفکر خلاق فرزندتان بگذارید و خلاقیت او را پرورش دهید ممکن است بدلیل اینکه مهارت های خودآگاهی، همدلی، روابط بین فردی، تفکر نقادانه و… را یاد نگرفته، در ابراز خلاقیت خود به مشکل برخورد و یا مدتی پس از حضور در کلاس های خلاقیت بدلیل ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران یا استرس ناشی از رقابت بوجود آمده، دچار خشم شود! از آنجایی که نمی‌داند چگونه خشم خود را بطور صحیح مدیریت کند به پرخاشگری روی آورده و دچار سرخوردگی میشود.
در تفکر نقادانه نیز فرزندتان می آموزد که هرچیزی را با دلیل و برهان بپذیرد، افکار و خواسته های دیگران را به چالش میکشد و به افزایش اعتماد به نقس، فن بیان و مسئولیت پذیری وی کمک میکند چرا که می آموزد هرکس مسئول افکار، عقاید و کارهای خویش است.
سازمان جهانی بهداشت نیز در سال ۱۹۹۳ یک تعریف جامع از مهارت های زندگی ارائه داد: « مهارت های زندگی توانایی های روانی و اجتماعی برای رفتار انطباقی و مؤثر است که افراد را قادر میسازد تا بطور مؤثری با مقتضیات و چالش های زندگی روزمره مقابله کنند. آموزش این مهارت ها موجب ارتقاء، رشد شخصی و اجتماعی، محافظت از حقوق انسان ها و پیشگیری از مشکلات روانی_اجتماعی میشود.»
سن شروع آموزش غیرمستقیم به کودکان از ۳ سالگی است پس بهتر است اولین چیزی که به فرزندانتان آموزش میدهید مهارت های زندگی باشد تا زمینه لازم برای دیگر آموزش ها فراهم شود.

*کارشناس ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان