دشتستان بزرگ- هادی پاپری: یکی از مسائل مالی مهم مربوط به زوجین، مسئله نفقه است. نفقه حق زن و تکلیف مرد است و نمی‌توان از آن به راحتی چشم‌پوشی کرد. با توجه به اینکه یکی از حقوق شرعی و قانونی زنان در ازدواج، نفقه است در مباحث حقوقی برای دریافت این حق شرایطی درنظر گرفته شده که عدم ‌اطلاع از آن‌ها ممکن است باعث شود زوجه ای به حق خود نرسد یا مردی مدت زمانی از زندگی خود را پشت میله‌های زندان بگذراند.

نفقه یعنی چه؟
در قانون و فقه اسلامی، نفقه نوعی درآمد برای بانوان، فرزندان و پدر و مادر نیازمند محسوب می‌شود. در واقع نفقه عبارت است از تأمین هزینه جاری زندگی که شامل خانه، اثاثیه منزل، غذا، لباس، دارو و درمان می‌شود. معروف‌ترین آن مربوط به نفقه همسر است. اما نفقه طبق قانون به فرزندان و پدر و مادر شخص توانمند هم تعلق می‌گیرد.

نحوه تعیین میزان نفقه
نفقه با توجه به شأن خانوادگی زن، عرف و عادات ساکنان هر منطقه و یا هر شهر و همچنین وضع مالی مرد تعیین می‌شود؛ مثلا” نفقه زنی که ساکن شهری بزرگ است و شوهرش هم کارمند است با نفقه زنی که در شهر کوچک‌تری با شوهر کارگری زندگی می‌کند، تفاوت دارد. اگر زوجین در مورد میزان نفقه دچار اختلاف شوند، دادگاه میزان آن را براساس همین شرایط تعیین می‌کند.

شرایط پرداخت نفقه:
ابتدا باید بدانیم که نفقه مخصوص عقد نکاح دائم است و در ازدواج موقت نفقه مطرح نیست مگر آنکه از ابتدا شرط شود. در ازدواج دائم هم به محض آنکه عقد نکاح صورت گرفت، شوهر مکلف به پرداخت نفقه است. البته علاوه بر عقد دائم، شرط دیگری هم برای پرداخت نفقه وجود دارد و آن تمکین زن از همسر خود است. قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد: اگر زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زناشویی امتناع ورزد، مستحق نفقه نخواهد بود.

تمکین یعنی چه؟
تمکین یکی از شروط تعیین‌کننده پرداخت نفقه است. تمکین عام و تمکین خاص دو نوع از تمکین است. مفهوم تمکین خاص اطاعت از نیاز‌های غریزی و جنسی مرد از طرف زن و مفهوم تمکین عام فرمانبرداری کلی در تمام امور کلی زندگی است. زن موظف به پیروی و اطاعت از شوهر است. قانون هم اشاره کرده ریاست خانواده از خصائص مرد است، مگر در مواردی که این ریاست به زن واگذار شده باشد. تعلق گرفتن نفقه به زن، وابسته به تمکین کامل اوست؛ یعنی حتی در صورت تحقق تمکین عام و تمرد از تمکین خاص یا برعکس، نفقه به زوجه تعلق نمی‌گیرد.

ترک منزل و ماجرای نفقه:
شوهر وظیفه دارد که در حد بضاعت خود منزلی مستقل و متناسب با شأن همسرش فراهم نماید و زن هم باید در منزلی که شوهر فراهم کرده است، سکونت کند. اگر این شرایط فراهم بود ولی زن منزل شوهر خود را ترک کرد، در این صورت نمی‌تواند مطالبه نفقه کند. البته که در این خصوص هم استثنائاتی وجود دارد؛ مثلا” اگر این منزل از جنبه شأن اجتماعی مطابق حال زن باشد، اما زندگی در آن، احتمال ضرر و زیان شرافتی یا بدنی و آزار و اذیت برای زوجه به ‌وجود آورد، خروج او از منزل نافرمانی محسوب نمی‌شود و تا زمان برطرف شدن مشکل، نفقه به وی تعلق خواهد گرفت. براساس قانون مدنی، در چنین شرایطی زن می‌تواند مسکن جداگانه تعیین کند و درصورت ثابت شدن احتمال این ضرر، دادگاه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و تا زمانی که زن در بازگشت به منزل مشترک، معذور است نفقه برعهده شوهر خواهد بود.

نتیجه عدم‌پرداخت نفقه:
اگر شوهر از پرداخت نفقه امتناع ورزد یا قصدی برای پرداخت آن نداشته باشد، زن می‌تواند ۲ اقدام انجام دهد؛ یا شکایت خود را به دادگاه کیفری تقدیم کند یا دادخواست حقوقی بدهد. نفقه مربوط به زمان حال از طریق کیفری قابل مطالبه است و نفقه مربوط به گذشته با ارائه دادخواست حقوقی قابل‌پرداخت خواهد بود؛ یعنی اگر مردی مثلا” در طول ۵ سال ازدواج خود، نفقه همسرش را پرداخت نکرده است، زن می‌تواند همین امروز شکایت کیفری تقدیم نماید و نفقه حال حاضر خود را بگیرد، اما برای ۵ سال گذشته که مرد نفقه پرداخت نکرده است، باید دادخواست حقوقی تقدیم شورای حل اختلاف نماید.

ماجرای نفقه بعد از جدایی:
در طلاق اگر علت جدایی، عدم‌ تمکین یا نشوز (نافرمانی) زن به ‌دلیل ترک خانه نبوده و طلاق رجعی باشد، پرداخت نفقه زن در طول مدت عده (زمان تعیین شده پس از وقوع طلاق یا فوت شوهر که زن در این مدت حق ازدواج مجدد ندارد) برعهده مرد خواهد بود. اما در طلاق خلع (به‌دلیل کراهت زن از همسر خود) مرد از پـرداخت نفقه معاف است؛ اگـرچه زن باید مدت زمان عده را نگه دارد.