دشتستان بزرگ- سیده فاطمه موسوی*: هر اتفاقی که منجر به از دست دادن یا نداشتن چیزی یا کسی در کودک شود باعث ایجاد سوگ در وی میشود.
مواردی که کودک را سوگوار میکنند شامل موارد زیر است:
✅مرگ والدین ، دوستان ،معلم و آشنایان
✅ مجروح شدن والدین و بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان
✅ از دست دادن خانه ،مدرسه در اثر زلزله ،سیل و آتش سوزی
✅ نقص عضو:مثل از دست دادن چشم یا سایر اعضای بدن .جالب است که بدانید حتی کنده شدن دندان یا یک خونریزی کوچک می تواند در کودک ایجاد سوگ کند.
✅ از دست دادن یا نداشتن توانایی یا مهارتی خاص مثل:اختلال یادگیری ،مردود شدن در مدرسه
✅ گم کردن و از دست دادن وسایل شخصی ،اسباب بازی
برگرفته از مقاله سوگ در کودکان (دکتر فریبا عربگل)

کودک از حدود سه سالگی با این مفهوم که نبودن چیزی یا کسی به معنی وجود نداشتن وی نیست آشنا میشود و در همین سن نیز باید او را به تدریج با مفهوم مرگ آشنا کرد ولی برای این کار باید با کودک صادق بود و هرگز نباید از جملاتی مانند موارد زیر استفاده کرد:
✓به یک مسافرت طولانی مدت رفته است!
✓به یک خواب عمیق و همیشگی فرو رفته!
✓خدا او را پیش خود برده چون خدا آدم های خوب را زودتر میبرد!
✓او به آسمان ها و پیش خدا رفته و از آنجا تو را خواهد دید!
✓حواست باشد که کار اشتباهی نکنی چون او تو را میبیند و ناراحت میشود!
✓گریه نکن و آرام باش تا او ناراحت نشود!
✓بزرگ تر که بشوی فراموشش می‌کنی!( شاید این یک واقعیت باشد اما در زمان سوگواری باعث ایجاد احساس گناه در کودک میشود.)

باید به کودک اجازه گریه کردن و تخلیه هیجانات منفی را بدهید، هرگز وسایل، قاب عکس و یادگاری های شخص از دست رفته را جمع نکنید و از کودک نخواهید که فراموشش کند زیرا فکر کردن به فراموشی در کودک باعث احساس گناه خواهد شد در عوض قاب عکس فرد متوفی را در اتاق فرزندتان بگذارید،وسایل و یادگاری هایش را به او نشان دهید و بگویید هرگاه دلش تنگ شد میتواند به آنها نگاه کند یا با عکس فرد فوت شده صحبت کند تا آرام شود، به او بگویید که متوفی به دنیای دیگری رفته و در آنجا زندگی میکند و ما میتوانیم خاطراتش را به همراه داشته باشیم.
از صحبت کردن درباره مرگ با کودکتان نترسید و نگران نباشید چرا که مرگ نیز بخشی از چرخه زندگی است و کودک باید درمورد آن در حد سنش بداند، برای این کار میتوانید یک گیاه را با کمک فرزندتان بکارید و از او بخواهید از آن نگهداری کند سپس با پژمرده شدن و از بین رفتن آن گیاه(مثلا یک دانه لوبیا) چرخه زندگی و مرگ را برایش توضیح دهید همچنین میتوانید درمورد حیوانات خانگی و مرگ آنها و نبودنشان و اینکه آن حیوان دیگر هرگز وجود ندارد و نمی‌تواند او را ببیند یا صدایش را بشنود، برایش توضیح دهید تا فرایند زندگی و مرگ را بهتر بپذیرد.
کودکان از سه سالگی می‌توانند در مراسم ختم و حتی خاکسپاری شرکت کنند به شرط آنکه از پیش شرایطی که قرار است با آن مواجه شوند برایشان توضیح داده شود، البته بهتر است مدت زمان ماندن بچه ها در این مراسم زیاد نباشد همچنین نیازی نیست کودک بطور مستقیم خاکسپاری و در قبر گذاشتن شخص متوفی را ببیند، همین که در مراسم حضور داشته و گریه های اطرافیان را ببیند و به خود نیز اجازه سوگواری و گریه کردن بدهد کافی است.
کودکان بالای سه سال بخوبی متوجه اتفاقاتی که در اطراف آنها می افتد میشوند پس هیچگاه به این امید که آنها صحبت های شما را نمی‌فهمند و یا متوجه سوگواری شما نمی‌شوند نباشید بنابراین اگر فرزندتان درباره متوفی با شما صحبت کرد و یا سوالاتی پرسید او را منع نکنید و اجازه دهید هرچقدر که میخواهد درموردش صحبت کند و سوال بپرسد چرا که این کار باعث میشود وی نبودن شخص را بپذیرد و در عین حال احساس گناه و یا درد و رنج نکند. اگر نمی‌دانید که چگونه به سوالات فرزندتان پاسخ دهید به وی بگویید درموردش تحقیق کرده و به او خواهید گفت سپس از یک روانشناس متخصص کودک دراین زمینه مشورت بگیرید.
در پایان به باورهای غلط درمورد سوگ در کودک میپردازیم:
✓جلوی کودک داغدیده نباید حرفی از مرگ زد!
✓نباید اجازه دهیم کودک در مراسمات شرکت کرده و یا گریه کند!
✓نباید جلوی کودک سوگواری کنیم!
✓باید وسایل و هرچیز مربوط به متوفی میشود را از کودک دور کنیم!
✓باید اجازه دهیم به تدریج متوجه نبودن همیشگی شخص متوفی شود!
✓باید به کودک توضیح کامل درمورد درد و رنج هایی که متوفی کشیده بدهیم!
✓باید بطور مستقیم شاهد خاکسپاری شخص متوفی باشد!

*کارشناس ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان