دشتستان بزرگ- هادی پاپری: وصیت در لغت به معناى اندرز و نصیحت و آنچه بدان سفارش می‌کنند است.

در علم حقوق نیز به همین معنا به کار می‌رود.
اقسام وصیت:
۱- وصیت تملیکی
۲- وصیت عــهدی

مستنداً به ماده ۸۲۶ قانون مدنی:
وصیت تملیکى عبارت است از اینکه کسى عین یا منفعتى از مال خود را براى زمان بعد از فوتش به دیگرى مجاناً تملیک کند.
وصیت عهدى عبارت است از اینکه شخصى یک یا چند نفر را براى انجام امر یا امورى یا تصرفات دیگرى مأمور نماید.

وصیت کننده را “مُوصی” گویند.
کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است را “مُوصیٰ له” نامند.
مورد وصیت را “مُوصیٰ به” گویند.
کسی که به موجب وصیت عهدی ولّی بر مورد ثلث یا بر صغیر قرار داده می شود “وصی” نامیده می شود.

شرایط صحت وصیت:

وصیت کننده باید شروط لازم را دارا باشد (بلوغ، عقل، اختیار، رشد و عدم خودکشی) بنابراین:

وصیت صغیر، صحیح نیست گرچه اقوی صحت وصیت کودک ده ساله است در مورد کارهای نیک مثل احداث مسجد، پل، خیّرات و مبرّات.

وصیت مجنون، مست و کسی که او را مجبور کرده باشند وصیت کند و محجوری که از تصرف در اموالش ممنوع است نیز صحیح نیست.
همین طور کسی که با زخمی کردن خود یا خوردن سم یا پریدن از بلندی دست به خودکشی زده، وصیتش صحیح نیست.
موضوع وصیت باید جایز، دارای منفعت حلال و از ملک شخص وصیت کننده باشد.

بنابراین وصیت به هزینه مال در اموری مانند موارد زیر صحیح نیست:
دادن قرآن به کافر، شراب سازی، آلات موسیقی و قمار، کمک به ستمگران، تعمیر کنیسه، چاپ کتاب های گمراه کننده، کارهای بیهوده و عبث و امثالهم

همچنین اگر درباره اموال دیگران وصیت کند صحیح نیست؛ گرچه مالک آنها نیز اجازه بدهند.
البته اگر از طرف مالک وصیت کند و او نیز تنفیذ نماید، بعید نیست که صحیح باشد.

اموال وصیت شده نباید بیش از یک سوم (ثلث) کل ارث باشد؛

با این توضیح که:

بدهی ها، حقوق واجب الهی همچون خمس و زکات و مظالم و کفارات از اصل مال کم می شود؛ اگرچه به آن وصیت نکرده باشد و شامل همه مال نیز بشود.
حج واجب گرچه نذری باشد نیز بنا بر اقوی همین حکم را دارد.
کارهای تبرعی همچون اطعام به فقرا، رفتن به زیارت و اقامه عزا و مانند آن، اگر در حد یک سوم اموالش باشد نافذ است و بیش از آن را وارثان باید اجازه بدهند.
واجب غیرمالی مانند نماز و روزه استیجاری نیز بنا بر اقوی همین حکم را دارد.
وصی (اجرا کننده وصیت) نیز باید بالغ، مسلمان و قابل اطمینان باشد؛ بر این اساس، وصیت به نابالغ، مجنون و کافر صحیح نیست.
اگر وصی مورد اعتماد باشد کافی است، گرچه احتیاط آن است که عادل باشد.

وصیت برای حمل:

وصیت کردن برای جنین شاید اقدامی ناآشنا برای عده‌ای باشد، اما وصیت بر حمل یعنی جنینی که در رحم مادر است وجهه قانونی و حقوقی دارد.
البته شرط اجرای این وصیت این است که جنین زنده متولد شود به طوری که اگر جنین سقط شود، حقوق ناشی از وصیت به ورثه او تعلق می‌گیرد.
رد وصیت:
احتیاط واجب آن است که فرزند، وصیت پدرش را رد نکند؛ ولی بر دیگران، پذیرش وصیت واجب نیست.
وصی می تواند در زمان حیات وصیت کننده، وصیتی را که قبلا” قبول کرده بود انجام دهد را با اطلاع به وصیت کننده رد کند و از آن انصراف دهد البته با التزام به اینکه حتما” به وصیت کننده ابلاغ کند.
اما اگر وصیت را بپذیرد و تا مرگ وصیت کننده، آن را رد نکند یا اگر رد کرده باشد اما به اطلاع او نرسانده باشد، اجرای وصیت بر وصی واجب است و این حق بر گردن وی باقی می ماند.
بنابراین اگر وصی پس از مرگ وصیت کننده، از وصیت اطلاع یابد حق رد آن را ندارد و باید آن را اجرا کند.

وصیت نامه را به سه قسم می توان تحریر و تنظیم نمود:

اول؛ وصیت نامه رسمی:

این نوع وصیت نامه بایستی در دفتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت شود و مقررات راجع به اسناد رسمی در آن رعایت گردد.

دوم؛ وصیت نامه خود نوشت:

این نوع وصیت نامه را بایستی اشخاصی که دارای سواد خواندن و نوشتن هستند به خط خود بنویسند و تاریخ آنرا دقیقا” قید کنند و امضاء نمایند.

سوم؛ وصیت نامه سرّی:

موصی (وصیت کننده) این نوع وصیت نامه را به خط خود می نویسد یا شخص ثالثی آن را تحریر می کند و موصی آن را امضاء می کند، سپس وصیت نامه را در لفاف یا پاکتی گذارده و لاک و مهر می کند و در صندوق امانات اداره ثبت اسناد و املاک یا دفتر اسناد رسمی به امانت می گذارد و رسید اخذ می نماید.

برای تنظیم وصیت نامه نوع دیگری نیز وجود دارد که به وصیت نامه در مواقع اضطراری معروف است.
منظور از مواقع اضطراری زمان‌ هایی است که حالت فوق ‌العاده بر جامعه حاکم است، مثل شرایط جنگی، بمباران هوایی یا شیوع بیماری‌ های مسری که در چنین حالتی شخص می‌تواند به طور شفاهی نزد دو نفر شاهد وصیت نماید به شرط آن که یکی از شاهدان مفاد وصیت نامه را با تاریخ روز، ماه و سال تنظیم کند و به امضای حاضران برساند.

هر کس می تواند وصیت یا وصایائی را که قبلا” تنظیم کرده است (خواه عهدی یا تملیکی) ابطال کند و مجددا” وصیت نامه جدیدی تحریر و تنظیم نماید.

هیچکس نمی تواند بیش از یک سوم از اموال خود را مورد وصیت تمکیلی قرار دهد (یعنی ببخشد، وقف کند، به خیریه بدهد و…) مگر با اجازه وارث یا وارثان.

هیچکس نمی تواند بموجب وصیت یک یا تمام یا عده ‏ای از وراث خود را از سهم الارث شان محروم سازد.
آنکه وصیت به نفع او می شود و به موجب وصیت مالک مالی می گردد بایستی در زمان فوت وصیت کننده انسان زنده باشد.